Begüm ÖNCÜ'nün 15 Mart 2024 tarihli yazısı: Yapay Zekâ ve Etik
Yapay zekânın (YZ) kullanım alanları çoğaldıkça kullanım amaçları ve nasıl kullanıldığı daha önemli hâle geliyor. Her teknolojinin kendi özelinde sağladığı avantajlı ve dezavantajlı durumlar olduğu gibi, YZ için de benzer bir durum mevcut. Bu noktada yapay zekânın kullanımının belirli sınırlar dâhilinde tutulması ve etik kurallara uygun olarak biçimlendirilmesi oldukça önemli.
Yapay zekâ, bir çalışma yaparken insan zekâsını taklit eder ve sürekli olarak depolanan veriler üzerinden veri tabanını günceller. Yapay zekâ sistemleri sayesinde daha fazla insan çalıştırmak yerine teknolojik imkânlarla yapılacak çalışmaları otonom hâle getirebilmekteyiz. Bu sayede iş yükü azalır, verimlilik artar ve karar verme aşamasında daha doğru seçimler yapılabilir. Bu aşamada YZ’nin belirli kurallar çerçevesinde kullanımı için baz alınması gereken etik kurallar da dikkate alınmalıdır.
YZ; düşünme, öğrenme, karar verme ve problem çözme yeteneklerine sahip bir teknolojidir. Etik ise insan davranışını ve kararlarındaki doğru-yanlış çizgisini belirleyen bir disiplini ifade eder. Etik zekâyı, doğruyu yanlıştan ayırma, etik inançlara sahip olma ve bu doğrultuya göre planlanan bir davranış modeli olarak tanımlayabiliriz. Yapay zekâ etiği ise bu teknolojinin kullanımında dikkate alınması gereken ilkeler çerçevesidir. Etik yapay zekâ için gerekli düzenlemeler kapsamında kontrol mekanizması kurulmadan bu teknolojinin suistimal edilme potansiyeli oldukça yüksektir. Bu nedenle YZ yönetişimi; teknolojinin etik, güvenli ve adil bir şekilde kullanılmasını sağlamak için kritik bir önem taşıyor.
Buradaki düzenleyici ilkeler; yapay zekâ yönetişimi, gizlilik, adalet, açık ve net olmak gibi temel kavramlar üzerine kurulmalıdır. Yapay zekâ etiği, etik kavramlara uygun tasarım, uygulama platformu ve etik olmayan kullanımı önleyici kriterler sayesinde toplum ve insanlık adına oluşabilecek olumsuz etkileri en aza indirgemek mümkün olacaktır. Finans, sağlık, hizmet, iletişim, ulaşım, üretim, insan kaynakları gibi birçok sektör yapay zekâyı aktif bir şekilde kullanmaktadır. Sektörel anlamdaki faydaları sayesinde yapay zekâ her zaman tercih edilir durumda olmaya devam edecektir. Yapay zekâ, etik ilkelerini adalet, açıklık, güvenlik, veri gizliliği, insan kontrolüne açık olması, eğitim, farkındalık ve sorumluluk bilinci dikkate alınması gereken başlıca etik ilkelerdir. Temel etik kaygılar, sektöre ve potansiyel etki büyüklüğüne göre farklılıklar gösterir.
Genel olarak, yapay zeka için en büyük etik sorunlar yapay zekanın insanlara önyargılı davranışlar sergileme ihtimali, insanların işlerini elinden alması fikri, veri gizliliğinin ihlal edilmesi ve aslında en önemlisi risk yapay zeka teknolojisi kullanılarak insanların manipüle edilmesi ya da kişilere ait bilgiler kullanılarak bu kişilerin bilgileri dışında çeşitli işlemlerin yapılabilmesi mümkün olabilir. Bu konuya özellikle dikkat edilmeli. Sonuç olarak, yapay zekanın günümüzde yaygın kullanımı nedeniyle oluşabilecek dezavantajların farkında olmak ve buna göre bir sistem kurulmasının sağlanması çok önemli olacaktır.
