Mahmut ÇOLAK'ın 19 Nisan 2024 tarihli yazısı: Sgk Check Up Denetimi
Bu yazımda işverenler açısından işyeri defter ve belgelerinin/kayıtlarının SGK denetim elemanlarınca denetime girmeden üçüncü göz denetimi denilen bir nevi önceden isteğe bağlı olarak check up yoluyla denetim kökenli uzmanlar tarafından denetlenmesi değerlendirilecektir.
İşverenlerimiz iş ve sosyal güvenlik mevzuatı açısından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişleri, Sosyal Güvenlik Kurumu Sosyal Güvenlik Müfettişleri ve Sosyal Güvenlik Denetmenleri tarafından sektör denetimi, iş kazası, asgari işçilik, işçi alacakları gibi denetimlerin yanı sıra ihbar veya şikâyet üzerine ya da söz konusu düzenli kurumların rutin incelemelerine istinaden denetlenmektedir.
Bu denetimler sonucu işverenler; idari para cezası, prim tahakkuku, gecikme cezası ve zammı, teşviklerin iptali, asgari ücret desteklerin geri alınması, iş kazası sonucu ölüm geliri, sürekli iş göremezlik geliri tazmini, maddi ve manevi tazminat, sağlık hizmeti sunucuları açısından sözleşmenin iptali, cezai şart, işçi alacaklarının tahakkuku gibi müeyyidelerle karşı karşıya kalmaktadırlar.
İşverenlerimiz söz konusu denetimleri çoğunlukla kendi bünyelerinde çalıştırdıkları insan kaynakları uzmanları, avukatları ve diğer uzmanlar eli ile karşılamaktadırlar. Ancak, işverenlerimizin denetimler sonucu tabiri caizse sürprizlerle karşılaşmamak adına mümkün olduğu sürece, işyeri kayıtlarını dışarıdan üçüncü göz denetimi altında denetim kökenli uzmanlara yaptırmaları yukarıdaki müeyyideleri ve riskleri azaltacak veya tamamen ortadan kaldıracaktır.
Söz konusu üçüncü göz denetimi; 5510, 4857, 6331, 4447, 6735, 3308, 3201, 854, 5953, 4904, 6356, 5544 sayılı Kanunlar ile çalışma ve sosyal güvenlik mevzuatına ilişkin diğer kanunlar ve bu kanunların uygulama yönetmelikleri, tebliğleri, genelgeleri, genel yazıları dikkate alınarak yapılmalıdır.
Söz konusu üçüncü göz denetimi alanında uzman, çalışma ve sosyal güvenlik mevzuatı konularında deneyimli, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Sosyal Güvenlik Kurumunda denetim elemanlığı yapmış kişilerce gerçekleştirilmelidir. Bu denetim, söz konusu konularda söz sahibi olan tek bir kişi tarafından yapılacağı gibi ekip halinde de yapılabilir.
Söz konusu üçüncü göz denetiminde öncelikle tespitler yapılır, riskler tespit edilir ve daha sonra çözüm önerileri sunulur. Elbette bunun bir rapora bağlanması zorunludur.
Söz konusu üçüncü göz denetimi son 10 yılı içerecek şekilde incelenir, akabinde mümkün mertebe her yıl düzenli denetim yapılır/yapılmalıdır.
Söz konusu üçüncü göz denetimle işverenlerimize aşağıdaki katma değerler sağlanmış olacaktır.
1. Sürekli değişen mevzuata ilişkin işlemlere adaptasyon sağlanacak, hatalı-yanlış işlemler düzeltilecek.
2. Mevzuattan kaynaklanacak risklerle ilgili farkındalık bilinci oluşacak.
3. Avantajlı teşvik/desteklerden faydalanılacak, teşviklerden mahrum kalma riskleri önlenecek.
4. Yanlış-yersiz SGK primlerinin ödenmesi engellenecek.
5. Gereksiz yere tazminat ödemesi engellenecek.
6. İşverenlerin tüm işlemleri mevzuata uyumlu hale getirilmiş olacak.
7. Kurumsallaşma ve rekabet avantajı sağlanacak, firmanın marka değerinin korunması ile İnsan Kaynakları personelinin sorun çözme becerileri artırılmış olacak.
İş ve sosyal güvenlik mevzuatı tüm işyerleri açısından büyük bir öneme sahip bulunmaktadır. Zira söz konusu mevzuat hem çok dağınık ve karışık hem de sürekli değişikliğe uğramaktadır. SGK her ilde bulunan Sosyal Güvenlik Denetmenleri ile merkezde bulunan Sosyal Güvenlik Müfettişleri vasıtasıyla denetimlerini yürütmektedir. Denetimler, çapraz kontrole dayalı sürekli etkin bir şekilde sektörel ve analize dayalı bir şekilde güçlendirerek artırılmaktadır. Ayrıca, diğer tüm resmi kurumların denetim elamanları da görevlerini yaparken aynı zamanda SGK mevzuatı açısından tespitler yapmaktadır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişleri tarafından da iş mevzuatına yönelik işyeri denetimlerini sürekli etkin bir şekilde artırmaktadır. Buna karşın çok sayıda yükümlülük ve sorumluluklar ile bunlara yönelik işyerlerinin kaldıramayacağı boyutta; çok ağır idari para cezaları, tazminatlar, gecikme zammı ve cezası ile diğer müeyyideler uygulanmakta ve işyerleri devlet teşvikleri ve desteklerinden mahrum bırakılmaktadır.
Hele ki işyerinde bir iş kazasının meydana gelmesi halinde; İş Sağlığı ve Güvenliği ile iş mevzuatı uyarınca her bir Kanun için ayrı ayrı idari para cezaları uygulamakta, bu cezalar da yetmemekte SGK yapmış olduğu tüm masrafları (emekli aylıkları, sağlık ve diğer giderleri) işverenden almakta, ayrıca işçinin ya da ölümü halinde ailesinin açacağı maddi/destek yoksun kalma tazminatları ile manevi tazminatlar da göz önünde bulundurulduğunda ekonomik durumu ne kadar iyi olursa olsun tüm işyerlerinin altından kalkamayacağı sonuçlara neden olmakta, öte yandan işyeri sahip ve yöneticileri Türk Ceza Kanunu yönünden yargılanmaktadır. Diğer yandan; denetim ve uygulama yapmamış, uygulamanın içinden gelmeyen sadece teorik bilgiye sahip danışmanlarla çalışılması ya da sadece iş ve sosyal güvenlik açısından uzman olmayanlara güvenilmesi, sahte- yetersiz- niteliksiz- yasal yükümlülükleri ve uygulamayı bilmeyen, eksik- yanlış bilen uzmanlarla personel işlemlerinin yürütülmeye çalışılması, personel dosyalarının, sözleşmelerin ve belgelerin kanıt gücünün yetersizliği, kulaktan dolma veya internet bilgileriyle işlem yapılması, işçinin çalıştığı esnada İnsan Kaynakları uygulamalarına gereken önemin verilmemesi, teftiş veya dava öncesinde gerekli çalışmaları zamanında ve gereğince yapılmaması, işten çıkarılan işçinin haklarının verilmesine karşın alınan ibranamenin geçersiz olması, karşı tarafın elindeki belge ve delillere göre savunma yapılmaması, Yargıtay kararları çerçevesinde bilgi-belge ve ispatlayıcı diğer delilleri mahkemeye sunamamaları, bir yandan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve SGK nezdinde kaybetmelerine bir yandan da mahkemelerde kaybetmelerine neden olmaktadır. Bu durum konusunda bilinçli olan işverenler, iş ve sosyal güvenlik uygulamalarında profesyonel destek alarak söz konusu riskleri en aza indirmekte ve her yönden kazançlı çıkmaktadır.
Sevgi ve saygılarımla.
Sosyal güvenlikle hoşça kalınız.
