Gaslighting, kişinin kendi akıl sağlığını sorgulamasına neden olan yalanlar, inkar ve sindirme taktikleri yoluyla manipüle edildiği bir psikolojik taciz biçimini tanımlamak için kullanılan bir terimdir. İlk kez İngiliz yazar Patrick Hamilton’un 1938 yılında yazdığı ‘Gas Light’ oyunu ile ortaya çıkmıştır.
Gaslighting Nedir?
Gaslighting, genellikle kişinin duygusal manipülasyon yoluyla başka bir kişinin gerçeklik algısını değiştirmesini ifade eder. Bu, mağdurun kendini yanılmış, şüpheci veya kafası karışmış hissetmesine neden olabilir. Gaslighting yapan kişi, mağdurun duygusal refahını kontrol etmeye çalışır. Genellikle güç ve kontrol elde etmek için bu tür manipülasyonları kullanır.
Gaslighting yapan kişi karşıdaki kişinin duygularının, düşüncelerinin ve algılarının önemsiz veya yanlış olduğunu ima eder. Bu tür duygusal istismara yatkın belirli bir insan profili yoktur. Erkekler ve kadınlar da gaslighter veya mağdur olabilirler. Gaslighting yapan kişiler genellikle narsist bir kişiliğe sahiptir.
Mağdur kişi, düşüncelerini, geçeklik algısını ve akıl sağlığını sorgulamaya başlar. Kişinin zaman içerisinde öz güveni ve öz saygısı zarar görür. Yapılan duygusal manipülasyonlar aynı zaman da kişinin kendi hafızasını ve akıl sağlığını sorgulamasına sebep olur. Gerçeklik algısının bozulması ile anılarını sorgulamaya başlayan bu kişiler yaşadıklarını inkar edebilir, karşısındakinin gerçeğini kabul etme eğiliminde olabilirler. Mağdurlar zamanla yaşadıkları kafa karışıklığı ve kendinden şüphe etme haliyle, kendilerini o kişilere daha çok ihtiyaç duyarken bulabilirler.
Gaslighting’in temel hedeflerinden birisi de karşısındaki kişiyi kendi kontrolü altında tutmaktır. Genelde yakınları ve sevdikleri kişiler tarafından uygulandığı bilinen Gaslighting kişilerin duygularının küçümsenmesine sebep olur. Kendi akıl sağlığını, duygularını, zekâsını sorgular hale gelen bu kişiler oldukça olumsuz, suçlu, yetersiz veya kusurlu hissedebilirler.
Gaslighting Yöntemleri Nelerdir?
Psikolojik manipülasyonlar farklı şekillerde ve durumlarda ortaya çıkabilir. Gaslighting iş arkadaşları arasında, aile içinde veya romantik ilişkilerde görülebilmektedir. Bu durumlarla baş etmek için öncelikle maruz bırakılan durumu "fark etmek" önemlidir. Bazı psikolojik manipülasyon örnekleri şunlardır:
Yalan Söyleme: Gaslighter, mağdurun doğruyu görmesini engellemek için doğrudan yalan söyleyebilir. Örneğin, “Aslında senin hatırladığın gibi olmadı, yanılıyor olabilirsin” gibi ifadeler kullanarak kurbanın güvenini sarsabilir.
Gerçekliği Çarpıtma: Gaslighter, mağdurun hatırladığı olayları çarpıtarak veya değiştirerek, onu kendi hafızasına veya algısına şüphe duymaya iter.
Mağduru Suçlama: Gaslighter, mağduru sorunun kaynağı gibi göstererek, onu suçlayabilir ve kendi sorumluluğunu atabilir. Örneğin, “Sen çok hassassın, ben sadece şaka yapıyordum” gibi ifadeler kullanarak kurbanı suçlayabilir.
Mağdurun Duygusal Durumunu İstismar Etme: Gaslighter, mağdurun duygusal zayıflıklarını kullanarak onu manipüle edebilir. Örneğin, mağdurun kendi hislerini sorgulamasına neden olmak için duygusal manipülasyonlar yapılabilir.
Gaslighting, uzun süreli etkileri olan ciddi bir duygusal istismar türüdür. Mağdurlar genellikle kendilerini güvensiz, değersiz ve kontrolsüz hissederler. Gaslightinge maruz kalan kişiler, kendi gerçekliği hakkında güvensizlik hissi yaşayabilir ve psikolojik olarak zarar görebilirler.
Bu tür manipülasyonların farkında olmak önemlidir ve mağdurlara destek sağlanmalıdır.
