Ekonomik verilerin analizinde önemli bir rol oynayan 'baz etkisi', ekonomik göstergelerin yıllık değişiminin son aydaki durumundan ziyade, tam olarak 12 ay öncesindeki durumdan etkilenmesiyle ortaya çıkar. Örneğin, 2020 Kasım ayı enflasyon hesaplamasında, 2020'nin Kasım ayı tüketici endeksinin, 2019 yılı Kasım ayı endeksine göre yüzde değişimi dikkate alınır. Eğer 2020 Kasım ayındaki endeks, geçmiş yıllara kıyasla belirgin bir şekilde yükselmişse, bu durum 2021 Kasım ayında yıllık enflasyonda artırıcı bir baz etkisi oluşturur.
Baz etkisi, referans dönemdeki değişim nedeniyle normalden düşük veya yüksek bir endeks değerinin kabul edilmesinden kaynaklanır. Bu nedenle, verilerdeki sapmaların yanı sıra referans dönemden kaynaklanan baz etkisi de önemlidir.
Baz Etkisi Nasıl Hesaplanır?
İki dönem arasındaki değişim hesaplanırken, referans alınan dönemde normalden önemli ölçüde düşük veya yüksek bir gerçekleşme olduğunda, bu değişim hesaplandığı döneme yansıyan etkiyi ifade eder. Örneğin, 2014 Kasım ayı yıllık enflasyon hesaplanırken, 2014 yılı Kasım ayı tüketici endeksinin, 2013 yılı Kasım ayı endeksine göre yüzde değişimi dikkate alınır. Eğer 2013 yılı Kasım ayındaki endeks, normal ortalamalara kıyasla belirgin şekilde artmışsa, 2014 yılı Kasım ayında yıllık enflasyonu yükseltici bir baz etkisi görülür.
