Türkiye’nin biyolojik çeşitliliği Nuh’un Gemisi’nde

CEREN TUĞÇE ÖZDEMİR

Türkiye'nin bütün illerinden gelen biyolojik çeşitlilik verileri, “Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı”nda depolanıyor. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı Biyolojik Çeşitlilik İzleme Birimi tarafından yürütülen “Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri tabanı” projesi ile Türkiye’nin biyolojik çeşitliliği kayıt altına alınıyor. Türkiye’deki biyolojik çeşitliliğe ait verilerin bir araya getirildiği, izlendiği, veri yönetiminin sağlandığı ve sorgulandığı Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri tabanı ile Türkiye’nin biyolojik çeşitliliğin korunması, Anadolu’da doğal yaşamın kaybolmaması ve sürdürülmesi amaçlanıyor. “nuhungemisi.gov.tr” internet adresinden biyolojik çeşitlilik verileri girilen veri tabanında, 2018 yılı Mart ayı itibariyle 1 milyon 434 bin 234 veri mevcut.
Doğa Koruma ve Milli Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğünce hazırlanan “Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı”na Mart 2018 tarihi itibariyle 1 milyon 434 bin 234 veri yüklendi. DKMP Genel Müdürlüğü yetkililerinden alınan bilgiye göre, Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu’nun talimatıyla yürütülen “Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme Projesi” (UBENİS) kapsamındaki çalışmalarla Türkiye’nin zengin biyolojik çeşitliliğinin ortaya konulması amaçlanıyor. UBENİS Projesi’nde geçen yıl Bolu, İstanbul, Kırşehir, Erzincan, Amasya, Gaziantep, Aksaray, Çankırı, Kütahya, Hatay, Kastamonu, Karaman, Kocaeli, Bayburt, Zonguldak, Eskişehir, Niğde, Balıkesir, Bartın, Antalya, Kırıkkale illerinin biyolojik zenginliği kayıt altına alındı. Projeye başlanıldığı günden beri 54 ilin biyolojik çeşitlilik envanteri kayıtlara geçti. Bu kapsamda Türkiye’nin mevcut biyolojik çeşitliliği, hem konumsal hem de literatür olarak tespit ediliyor. Elde edilen veriler tabiat koruma politika ve programlarının oluşturulmasına ışık tutuyor. DKMP Genel Müdürlüğü, gelecek yılın sonuna kadar tüm illerdeki çalışmaları tamamlayarak, öz kaynaklar ve yerli uzmanlarla Türkiye’nin Biyolojik Çeşitlilik Haritası’nı çıkarmayı hedefliyor.  
Böylece Türkiye’nin biyolojik çeşitlilik verileri, bu veri tabanı aracılığıyla tablo, grafik ve harita bazında sorgulanabiliyor, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilirliği adına meydana gelecek değişimler izlenebiliyor. Proje öncesi veri tabanında 518 bin 642 veri bulunuyordu. Proje kapsamında 54 ilde tamamlanan çalışmalarla veri tabanındaki veri sayısı Mart 2018 itibariyle 1 milyon 434 bin 234’e ulaştı.
Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Veritabanı’na, kamu kurumları, bilim insanları, akademik araştırma birimleri, Türkiye’nin doğası hakkında veri toplayan sivil toplum kuruluşları, biyolojik çeşitlilik verisine sahip diğer kurumlar ve amatör araştırmacılar veri yükleyebiliyor. Yüklenen veriler Biyolojik Çeşitlilik İzleme Birimi (BİB) uzmanlarının ve Bilimsel Danışma Kurulu’nun değerlendirmesi sonucunda sisteme kaydediliyor. Kamuoyuna açık olan veritabanında üyeler kendilerine özgü sınırlı haklarla verilere erişebiliyor.
Sistemde sırayla “Temel, Bronz, Gümüş, Altın” olmak üzere dört kullanıcı tipi bulunuyor. Veritabanına başvuru yapanlar ilk olarak temel kullanıcı statüsünde yer alıyor. Tüm statüdeki kullanıcılar veri girişi yapabilirken temel kullanıcı beş, bronz kullanıcı 10, gümüş kullanıcı 25, altın kullanıcı 2 bin satır veri görebiliyor. Kullanıcılar, zaman içerisinde biyolojik çeşitlilik verilerinin güvenilirlik yüzdelerini artırmaları koşuluyla diğer kullanıcı statülerine yükselebiliyor. Ancak biyo-güvenlik açısından bazı özel biyolojik çeşitlilik verileri, bakanlık ile protokol yapılması ve talep eden şahıstan taahhüt alınması koşuluyla görülebiliyor.
Nuh’un Gemisi Biyolojik Çeşitlilik Veritabanı Bireysel Kullanıcı Hakları ise www.nuhungemisi.gov.tr adresinde şöyle açıklanmış: 
“Temel Kullanıcı: Veri girişi yapabilecek, kendi verileri ile birlikte 5 satır veri görebilecektir. Bronz Kullanıcı: Veri girişi yapabilecek, 10 satır veriyi görebilecek ve kaydedebilecektir. Ancak biyo-güvenlik açısından önemli olduğu düşünülen gizli türlerin hiçbirine ait veriyi indiremeyecektir. Gümüş Kullanıcı: Veri girişi yapabilecek, 25 satır veriyi görebilecek ve kaydedebilecektir. Ancak biyo-güvenlik açısından önemli olduğu düşünülen gizli türlerin hiçbirine ait veriyi indiremeyecektir. Altın Kullanıcı: Veri girişi yapabilecek, 2000 satır görebilecek ve kaydedebilecektir. Ancak biyo-güvenlik açısından önemli olduğu düşünülen gizli türlerin hiçbirine ait veriyi indiremeyecektir. Nuh’un Gemisi Biyolojik Çeşitlilik Veritabanı’na ilk başvurusunu yapan kullanıcıların atamaları, “Temel Kullanıcı” olarak yapılacaktır. Temel kullanıcılar, zaman içerisinde Sistem Yöneticisi tarafından onaylanan biyolojik çeşitlilik verilerinin güvenilirlik yüzdelerini artırmaları koşuluyla diğer kullanıcı gruplarına yükselebileceklerdir. Ancak ülkemizin biyo-güvenliği açısından tehdit oluşturduğu düşünülen biyolojik çeşitlilik verilerinin görülebilmesi, Bakanlığımız ile protokol yapılması ve talep eden şahıstan taahhüt alınması koşuluyla mümkün olabilecektir.”
Kullanıcılar, biyolojik çeşitlilik gözlemleriyle birlikte veri tipleri (yuva sayımları, ayak izi), popülasyon büyüklüğü, cinsiyet ve hayvan yoğunluğu gibi ayrıntıları da veritabanına girebiliyor. Ayrıca veritabanında, Akdeniz foku (monachus monachus), deniz kaplumbağası (caretta caretta) gibi düzenli gözlemlenen türler ile ilgili elde edilen veriler, “Düzenli Toplanan Biyolojik Çeşitlilik Verileri” başlığına ekleniyor.  Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veritabanı’nda sulak alanlar, yaban hayatı ve yabancı-yayılmacı türlerle ilgili veriler de bulunuyor. Bu veriler, Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın çalışma sonuçlarını içeriyor.
Kullanıcılar, verilerini doğrudan koordinat üzerinden sisteme girebiliyor. Gözlemlerini veritabanına giren kullanıcılar hem çalışmalarında biyolojik çeşitlilik verilerini kullanabiliyor hem de tür ve alanların korunmasına katkı sağlayabiliyor. Türlerin haritadaki dağılımlarına, kırmızı listedeki türlerin zaman içindeki değişimlerine, tüm korunan alanlara ve korunan alanların zaman içerisindeki değişimine veritabanından ulaşılabiliyor. Önemli kararların verilme aşamasında ve değerlendirme raporu hazırlanmasında da veritabanı kullanılabiliyor.
Günümüzde pek çok canlı türü hala Anadolu’nun farklı coğrafyalarında yaban hayatını sürdürmektedir. Nuh’un Gemisi Biyolojik Veritabanı bu zenginliğin kaybolmaması için doğa çalışmalarına katkıda bulunuyor. Nuh’un Gemisi Biyolojik Veritabanı’nda sivil vatandaşlarda aktif rol oynayabiliyorlar.